Cikli   Afresk arbëresh

“Ndeshja e parë me një libër të këndimeve kishtare arbëreshe (sipas shënimit profesionalisht modest të një kleriku të vendit) për mua ka qenë dhe ndeshje e parë me një botë fascinante tingullore. Sidomos tërheqëse dhe interesante më janë dukur modet që përdoren në këtë këndim. Për më tepër, segmentet e caktuara në strukturën melodike m’u dukën analoge me disa këngë shqipe. Me një ballafaqim permanent disamuajsh me këtë botë arkaike tingujsh kanë lindur një sërë veprash, një cikël, të cilin e quajta AFRESK ARBËRESH” (autori).

• Malli i  udhëtarit  të  humbur /Afresk arbëresh III – 1993

për solist, sopran, mexosopran, kor, piano (katër duar), organo, recitator dhe shirit magnetik

{“Ndeshja e parë me një libër të këndimeve kishtare arbëreshe (sipas shënimit profesionalisht modest të një kleriku të vendit) për mua ka qenë dhe ndeshje e parë me një botë fascinante tingullore. Sidomos tërheqëse dhe interesante më janë dukur modet që përdoren në këtë këndim. Për më tepër, segmentet e caktuara në strukturën melodike m’u dukën analoge me disa këngë shqipe. Me një ballafaqim permanent disamuajsh me këtë botë arkaike tingujsh kanë lindur një sërë veprash, një cikël, të cilin e quajta AFRESK ARBËRESH” }.

Ndarja/ Deti/ Malli –  Nga vështrimi i kohës (imagjinativisht të kondensuar) që na ndan nga ikja e arbëreshëve përtej deti; nga ringjallja emotive e tragjedisë së ndarjes nga trungu, rindërtohet aksenti themelor emotiv – malli për një botë të humbur.

Vargjet e poetit Eqrem Basha, të cilat i thotë narratori në pjesën e fundit, mund të trajtohen si tekst bosht dhe të konsiderohen njëkohësisht moto e tërë veprës.

Eqrem Basha:

(parti i naratorit) 

në mes algave koraleve meduzave

në një botë të përvëluar në një varr kërkuam

fosilet e një anijeje udhëtarin e ngrirë

kapitenin e mbetur në fundin e detit

me gishtin që tregonte furtunën

dhe syrin që priste shpëtimin

dhe kraharorin që çante detin

në urën e komandës e gjetën të tretur

dhe deti u shndërrua në varre të hapura

 njerëzit

– s’u panë më – nga bregu në breg

nga kepi ku së pari vështruam detin

nga shtrati ku së fundmi e ëndërruam

jemi larg, jemi larg, jemi larg

Teksti i kënduar (në greqishten e vjetër, gjuhë e cila, krahas shqipes, përdoret në shërbimet fetare te arbëreshët e Italisë), është marrë nga këndimet tradicionale liturgjike. Tekstin duhet kuptuar më tepër si ndeshje të çastit (përjetim subjektiv) me këtë botë, fatkeqësisht, të humbur për ne. Pra, teksti ka simbolikën e një relikti arbëresh.

Teksti liturgjik (parti i Korit):

Simeron kremáte epíxilu, o en idha si tinghin kremásas.

Viret sot mbi një dru ai që nde ujëra dheun vori

Stéfanon ex akanthòn perítithete o ton anghélon vasilevs.

Kurorë glëmbash i vun rreth kreit mbretit t’ëngjëjvet

Psevdhi porfíran perivállete o perivállon ton uranòn en neféles.

Një tsopë t’kukje për të kjeshur i mbi krahët atij që vesh kjiellin me miegulla.

Rápisma katedhéxato o en Jordhani elevtherósas ton Adhám

Shlaka duroi të kish ai që liroi Adhamin në Jordhan

Ilis prosilóthi o ninfíos tis eklisías

Me gozhda kle vierrë dhëndri i klishës

Lónchi ekentíthi oIios tis parthénu. Proskinumén su ta páthi, Christé.

Me shtizën kle i lavosur i biri i virgjëreshës na e falemi pesimevet t’atë, o Krisht 

Dhíkson ímín ke tin endhoxón su Anástasi

Deftona të ngjallurit t’atë të lëvdoshmit